Do tych klasycznych teorii transferu możemy obecnie dołączyć teorię bardziej współczesną opartą na analizie w kategoriach bodźców i reakcji. Przypuśćmy, że badany wyuczył się sekwencji bodziec-reakcja, Si-Rj. Mogą tu wystąpić dwa oczywiste przypadki podobnego uczenia się: uczenie się nowej reakcji na znany bodziec (S!-Rj) lub uczenie się odpowiadania znaną reakcją na nowy bodziec (S2-Rp. Zadaniem badań eksperymentalnych będzie określenie, czy wpływ dawnego uczenia się będzie pomocą (transfer pozytywny!, czy przeszkodą (transfer negatywny). Następny krok w tej analizie polega na rozważeniu, co się zdarzy, jeśli badany zamiast całkiem nowych bodźców lub reakcji spróbuje uczyć się bodźców lub reakcji (lub i tych i tych) wykazujących pewne podobieństwo do pierwotnych bodźców lub reakcji. Oczekiwalibyśmy wówczas wystąpienia gradientów generalizacji, podobnych do tych, z którymi spotkaliśmy się przy prostym warunkowaniu.

Teorie osobowości są próbami opisania w systematyczny i uporządkowany sposób tego, co w poprzednim rozdziale nazwaliśmy strukturą osobowości. Dobra teoria musi powiązać różne elementy charakterystyki jednostek w całość, która wykazuje trwałe, rozpoznawalne cechy, specyficzne dla każdej jednostki, a jednak pozwalające na porównywanie ludzi między sobą. Istnieje wiele teorii – częściowo dlatego, że osobowość jest zdefiniowana tak nieściśle, iż nie wszystkie teorie dotyczą tego samego przedmiotu, a częściowo dlatego, że fakty, na których pełna teoria musi się opierać, nie są jeszcze wystarczająco dobrze znane. Rozpatrzymy cztery grupy teorii: teorie typów, teorie cech, teorie rozwojowe oraz teorie dynamiki osobowości.