Rozwój metod analizy czynnikowej pozwalał mieć nadzieję, że przez wyodrębnienie podstawowych składników zdolności intelektualnych będziemy mogli o wiele dokładniej określić naturę inteligencji. Czy udało nam się rozłożyć inteligencję na zasadnicze elementy? Odpowiedź jest wyraźna: „nie”, ponieważ okazało się, że podstawowe zdolności także są skorelowane między sobą. Zrobiliśmy natomiast wielkie postępy w określaniu zdolności decydujących o wynikach testów i wiemy, w jaki sposób możemy uzyskać profil oparty na poszczególnych testach danego zestawu. Zdolności podstawowe nie są całkowicie niezależne, lecz pozwalają na podsumowanie wielu informacji w kilku punktach. Sześć lub siedem podstawowych zdolności pozwala wytłumaczyć 1770 korelacji między 60 testami długiego zestawuł. Skrócenie takiego zestawu, dzięki czemu można się łatwiej nim posługiwać, stanowi oczywistą korzyść, płynącą z uwzględnienia tych testów, które najlepiej reprezentują zdolności podstawowe wspólne dla całego zestawu.
Zdolności podstawowe, wyodrębnione przez Thurstone’a, nie są całkowicie od siebie niezależne. Gdy badano uczniów klasy ósmej, otrzymano interkorela- cje od ,15 do ,55. Każdy z tych podtestów jest także skorelowany z „czynnikiem ogólnym” występującym we wszystkich podtestach. W tej samej grupie ośmioklasistów poszczególne czynniki wykazywały korelację z czynnikiem ogólnym pomiędzy ,34 a ,84. Thurstone’owie stwierdzają, że „każdy z podstawowych czynników można uważać za złożony z niezależnego czynnika podstawowego oraz czynnika ogólnego, który jest wspólny dla wszystkich czynników podstawowych” fL, L. Thurstone i T. G. Thurstone, 1941, s. 38).
Analiza czynnikowa stwarza wiele fascynujących możliwości dalszych badań Na przykład, interpretacja odrębnych i bardziej ogólnych czynników w testach pozostaje źródłem kontrowersji, ponieważ logika czynników jest jedynie częściowo zrozumiała. Trzeba uwzględnić możliwość, że czynniki są raczej „związane z kulturą”, a nie uniwersalne. Być może, pewne aspekty zachowania są wzmacniane różnicująco w jednej kulturze, zaś w innej nie, co prowadzi do powstania odmiennych czynników. Na tę możliwość wskazują różnice pomiędzy rezultatami badań nad dziećmi i dorosłymi w naszej kulturze. W badaniach nad dziećmi otrzymywano wyższe korelacje między czynnikami niż w badaniach nad ł Liczba korelacji między parami testów wynosi [N(N-I)J: 2, gdzie N jest liczbą testów w zestawie (przyp. aut.).
Czy różnica ta oznacza, że czynnik ogólny działa silniej w dzieciństwie niż w latach późniejszych i że czynniki specyficzne powstają jako rezultat doświadczenia? Nie potrafimy obecnie dać zadowalającej odpowiedzi na to pytanie.
W ostatnich pracach przejayda sic tendencja raczej, do zwiększania niż redukowania liczby czynników składających się na inteligencję. Na przykład Guilford podaje, że wyodrębniono około 40 intelektualnych czynników, a według zaproponowanego przez niego schematu liczba ich może dojść do 120 (Guilford, 1960).
Leave a reply