Teorie osobowości są próbami opisania w systematyczny i uporządkowany sposób tego, co w poprzednim rozdziale nazwaliśmy strukturą osobowości. Dobra teoria musi powiązać różne elementy charakterystyki jednostek w całość, która wykazuje trwałe, rozpoznawalne cechy, specyficzne dla każdej jednostki, a jednak pozwalające na porównywanie ludzi między sobą. Istnieje wiele teorii – częściowo dlatego, że osobowość jest zdefiniowana tak nieściśle, iż nie wszystkie teorie dotyczą tego samego przedmiotu, a częściowo dlatego, że fakty, na których pełna teoria musi się opierać, nie są jeszcze wystarczająco dobrze znane. Rozpatrzymy cztery grupy teorii: teorie typów, teorie cech, teorie rozwojowe oraz teorie dynamiki osobowości.
Teorie wyróżniające różne typy osobowości wywodzą się ze starożytności: przetrwały one do dziś, chociaż psychologowie wielokrotnie odrzucali klasyfikacje według typów. Nietrudno wykryć przyczyny rozpowszechniania się tych teorii. Reprezentują one chwalebne usiłowania, aby znaleźć jakiś porządek w ludzkiej różnorodności. Początkiem większości nauk jest podział na rodzaje – rodzaje skał, rodzaje pogody, rodzaje roślin i zwierząt: dlaczegóż więc nie można by dokonać podziału na rodzaje osobowości? Co więcej, teorie typów opierają się na powszechnie obserwowanym fakcie, że przynajmniej u niektórych ludzi osobowość koncentruje się wokół jakiejś głównej czy dominującej cechy – ambicji, dumy, ryzykanctwa lub dbałości o przyjemności ciała. Może więc dałoby się podzielić ludzi na niewiele typów, gdybyśmy potrafili zestawić krótką listę tych zasadniczych treści czy stylów życia, które tak dobrze charakteryzują niektórych ludzi, Dążąc do osiągnięcia tego celu, badacze osobowości poszukują kryteriów w konstytucji fizycznej (typy fizyczne), w fizjologii (chemizm organizmu) oraz w zachowaniu (typy psychiczne).
Leave a reply