Jest to metoda leczenia służąca eliminacji fobii (np. lęku przed otwartymi przestrzeniami czy określonymi zwierzętami) występujących u ludzi normalnych (tzn. nie psychotycznych). Systematyczna desensytyzacja obejmuje co najmniej trzy etapy. Pierwszy etap polega na odtworzeniu hierarchii sytuacji wywołujących lęk u pacjenta. Załóżmy na przykład, że pacjent boi się widoku psów i ich szczekania. Leczenie przebiegałoby w następujący sposób: u dołu hierarchii zagrożeń umieszczono by wyobrażenie pacjenta, że spogląda na małego, przyjaznego pieska. Druga faza polegałaby na treningu relaksacyjnym. W fazie trzeciej przepracowuje się wszystkie sytuacje w kolejności ich hierarchii, począwszy od najmniej zagrażającej, aż do czasu, gdy pacjent będzie mógł spokojnie pogłaskać psa.
Leczenie tego typu stosuje się przy eliminacji zachowań uznanych za społecznie nie akceptowane, jak alkoholizm i narkomania. Zazwyczaj polega ono na zastosowaniu nieprzyjemnego bodźca – takiego jak szok elektryczny lub środek farmakologiczny wywołujący mdłości – gdy pojawia się niepożądane zachowanie.
Tak więc niepożądane zachowanie zostaje skojarzone z reakcją lękową, co w konsekwencji powoduje zastąpienie gratyfikacji, wywołanej np. zażyciem narkotyku, uczuciem mdłości i złym samopoczuciem. Terapia ta jest szybka, lecz jej efekty są nietrwałe.
Ta metoda terapii oparta została na prawach uczenia się, opracowanych przez B.F. Skinnera, omawianych w rozdziale czwartym. Istotą treningu sprawczego jest wzmacnianie zachowań, które są pozytywne, a ignorowanie tych, które mają zostać wyeliminowane. Pożądane zachowanie jest zatem kształtowane przez zastosowanie wzmocnień.
Nie zawsze jednak jest możliwe zaaranżowanie takiego programu, w którym natychmiast zostaną wzmocnione właściwe zachowania. Jednym ze sposobów wyjścia z takiej sytuacji jest wykorzystanie systemu zbierania żetonów. Metoda ta jest czasem wprowadzana w szpitalach psychiatrycznych i polega na wręczaniu pacjentom żetonów za zachowania uznane za właściwe. Żetony te stanowią wzmocnienie wtórne i mogą być następnie zamieniane przez pacjentów na rozmaite realne dobra – słodycze, prawo do oglądania telewizji czy wyjście na przepustkę.
Leave a reply