Niektórzy ludzie są bardziej pomysłowi, wynalazczy i twórczy niż inni: należałoby się przekonać, czy tacy ludzie mają jakieś wspólne cechy. Chociaż oznacza to, że będziemy musieli uprzedzić nieco nasze rozważania nad oceną osobowości (rozdział 16), warto przytoczyć w tym miejscu niektóre główne sposoby podejścia do tego problemu.
Jedna z metod polega na badaniu charakterystycznych cech wybitnych twórców. Roe (1952), na przykład, badała uczonych, uznanych przez ich własnych kolegów za wybijających się w ich gałęzi wiedzy. Z reguły byli to ludzie wysoce inteligentni, lecz różnili się pod innymi względami, w zależności od dziedziny, którą reprezentowali. Na przykład uczeni eksperymentaliści byli skłonni opierać się na wyobraźni wzrokowej bardziej niż teoretycy, którzy zdawali się kłaść szczególny nacisk na myślenie słowami. W Instytucie Badań nad Osobowością (Institute jor Personality Assessment Research) przy Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley zbadano pod ogólnym kierownictwem MacKinnona szereg wybitnych grup, obejmujących pisarzy, artystów, matematyków oraz badaczy (MacKinnon, 1960), Stwierdzono między innymi, że te nieprzeciętne pod względem twórczości grupy uzyskały wysokie wyniki zarówno w teoretycznej, jak i estetycznej skali wartości testu postaw wartościujących Allporta-Vernona-Lindzeya9 (Allport i in., 1960), bez względu na dziedzinę ich specjalności.
Inna metoda polega na badaniu bardziej przeciętnej populacji zwykłymi metodami testów psychologicznych w celu ustalenia, jakie cechy osobowości i jakie rodzaje zdolności zdają się występować wśród osób, które uzyskują wysokie wyniki, jeśli chodzi o zdolności twórcze lub zdolności do rozwiązywania problemów. Wydaje się, że męskość jest jedną z ogólnych cech związanych z wysokim stopniem zdolności do rozwiązywania problemów (Sweeney, 1953: Milton, 1957), zdolność tę zdają się mieć także ludzie o niekonformistycznych postawach społecznych (Nakamura, 1958). Gdy zastosować metodę analizy czynnikowej (zob. rozdz. 14), to okazuje się, że takie cechy, jak płynność skojarzeń, elastyczność oraz umiejętność syntetycznego organizowania materiału, świadczą poważnie o zdolnościach twórczych i umiejętności planowania (Guilford, 1959 b).
Leave a reply