Dla stworzenia teorii typów osobowości nie trzeba koniecznie odwoływać się do typów fizycznych czy fizjologicznych. Można szukać typów opartych na cechach behawioralnych czy psychicznych, nie uciekając się do innych korelacji. Być może, spośród teorii typów' psychicznych najlepiej znana jest klasyfikacja na introwertyków i ekstrawertyków, którą zaproponował szwajcarski psycholog Carl J. Jung (1875-1961). Introwertyk, zwłaszcza w czasie emocjonalnego stressu czy konfliktu, skłonny jest zamykać się w sobie. Do charakterystycznych cech intro- wersji należy nieśmiałość oraz skłonność do pracy w samotności, np. raczej w bibliotekach i laboratoriach niż wśród ludzi. Introwertyk może wejść na mównicę, np. w charakterze przywódcy ruchu religijnego, lecz nawet tam działa pod wpływem impulsów wewnętrznych. Ekstrawertyk, przeciwnie, gdy znajduje się w sytuacji stressowej, pragnie zagubić się wśród ludzi. Na ogół bardzo towarzyski jest za pan brat ze wszystkimi. Skłonny jest do wyboru takiego zawodu, jak handel lub prace organizacyjne, gdzie się ma do czynienia raczej z ludźmi niż z rzeczami. Zwykle stosuje się do konwenansów, jest ortodoksyjny, dbały o ubiór, ambitny. Nietrudno będzie każdemu z nas znaleźć wśród swych znajomych „typowego” introwertyka i „typowego” ekstrawertyka. Fakt ten powoduje, że klasyfikacja Junga budzi zaufanie i tłumaczy jej popularność (Jung, 1923).
Kiedy jednak wybierzemy cechy, które zdają się charakteryzować introwertyka bądź ekstrawertyka, i skonstruujemy testy na ich podstawie, zrobimy dwa odkrycia. Po ipierwsze, okazuje się, że test ogólnych skłonności introwersyjnych lub ekstrawersyjnych daje wyniki o rozkładzie normalnym z jedną modalną, podczas gdy teoria typów wymagałaby rozkładu dwumodalnego (ryc. 17-1). Innymi słowy, odkrywamy, że introwertyk i ekstrawertyk są jedynie skrajnymi punktami na skali, nie zaś rzeczywistymi, odrębnymi typami. Różnią się oni od siebie tak, jak człowiek wysoki od niskiego, tym, że odbiegają w przeciwnych kierunkach od pewnego stanu pośredniego. Większość ludzi to ambiwertycy: ani introwertycy, ani ekstrawertycy, lecz przejawiający cechy czasem jednego, a czasem drugiego typu. Drugie odkrycie polega na tym, że skala ta jest złożona. Gdy wobec testów introwersji-ekstrawersji zastosować metodę analizy czynnikowej, da się wyodrębnić aż pięć czynników (Guilford, 1940), które można określić jako introwersję społeczną, introwersję myślenia, depresję, skłonność do zmian nastroju oraz dyspozycję do beztroski. Takie rezultaty usposobiły psychologów sceptycznie do skądinąd budzących zaufanie klasyfikacji według typów osobowości.
Leave a reply