Dla stworzenia teorii typów osobowości nie trzeba koniecznie odwoływać się do typów fizycznych czy fizjologicznych. Można szukać typów opartych na cechach behawioralnych czy psychicznych, nie uciekając się do innych korelacji. Być może, spośród teorii typów' psychicznych najlepiej znana jest klasyfikacja na introwertyków i ekstrawertyków, którą zaproponował szwajcarski psycholog Carl J. Jung (1875-1961). Introwertyk, zwłaszcza w czasie emocjonalnego stressu czy konfliktu, skłonny jest zamykać się w sobie. Do charakterystycznych cech intro- wersji należy nieśmiałość oraz skłonność do pracy w samotności, np. raczej w bibliotekach i laboratoriach niż wśród ludzi. Introwertyk może wejść na mównicę, np. w charakterze przywódcy ruchu religijnego, lecz nawet tam działa pod wpływem impulsów wewnętrznych. Ekstrawertyk, przeciwnie, gdy znajduje się w sytuacji stressowej, pragnie zagubić się wśród ludzi. Na ogół bardzo towarzyski jest za pan brat ze wszystkimi. Skłonny jest do wyboru takiego zawodu, jak handel lub prace organizacyjne, gdzie się ma do czynienia raczej z ludźmi niż z rzeczami. Zwykle stosuje się do konwenansów, jest ortodoksyjny, dbały o ubiór, ambitny. Nietrudno będzie każdemu z nas znaleźć wśród swych znajomych „typowego” introwertyka i „typowego” ekstrawertyka. Fakt ten powoduje, że klasyfikacja Junga budzi zaufanie i tłumaczy jej popularność (Jung, 1923).

– 1. Statystyka jest nauką, która zajmuje się zbieraniem danych liczbowych, opracowywaniem tych danych oraz wyciąganiem z nich wniosków.

W przyszłości niewątpliwie zaobserwujemy wzrastające zastosowanie programów jako pomocy w uczeniu się. Gramofon przy nauczaniu muzyki, epidiaskop na wykładach z zakresu sztuki, magnetofon przy nauczaniu języków i wymowy są czymś tak zwykłym, że nie myślimy o nich jako o mechanicznych pomocach naukowych. Programy, czy to stosowane w maszynach uczących, czy w jakiś inny siposób, są innowacją tylko pod tym względem, że wyzyskuje się je tam, gdzie dawniej nie uważano by tego za właściwe, jak np. w nauczaniu gramatyki w szkołach średnich (Blumenthal, 1960), psychologii na uczelni (Harward), logiki (kolegium Hamilton) lub interpretacji Starego Testamentu (kolegium Earlham).