Argumentacja przeciwko karom jako środkowi oddziaływania na uczenie się opiera się na szeregu przyczyn specyficznych dla sytuacji karania. Oto niektóre spośród zarzutów wysuwanych przeciwko karom:
– 1. Jak wykazuje eksperyment Thorndike’a z kurczakami, skutków kary, chociaż może ona wpływać na zmianę zachowania, nie można przewidzieć tak dobrze, jak skutków nagrody. Nagroda mówi: powtarzaj to, co zrobiłeś. Kara mówi: przestań! Kara nie mówi, co robić, i może po prostu wywołać zaburzenia emocjonalne.
– 2. Utrzymuje się, że rezultaty kary są mniej trwałe niż rezultaty nagrody. Dane z eksperymentów na zwierzętach sugerują, że efekty kary są czasami głównie natury emocjonalnej, zaburzają czynność, lecz nie zmieniają nawyku leżącego u podstaw tej czynności (Estes, 1944). Tak więc, gdy stan emocjonalny minie, stare tendencje będą równie silne jak dawniej, jeśli przedtem nie miało miejsca nowe, nagradzane uczenie się. To stwierdzenie, że kara za pośrednictwem emocji tłumi jedynie dany sposób zachowania, lecz nie powoduje oduczenia się go, może okazać się niezwykle doniosłe. Możliwe, że przyczyną wielu anormalnych zachowań jest ten tłumiący charakter kary, powodujący, że tendencje do reagowania są zahamowane, lecz pozostają aktywne w sposób pośredni czy zamaskowany, ponieważ podmiot nie oduczył się ich.
– 3. Kara w pewnych okolicznościach wykazuje tendencję raczej do utrwalania niż eliminowania danego zachowania, co, być może, 'wynika z sumowania się motywów nabytych (strach, lęk itd.), u podłoża których leży kara. Dane eksperymentalne przemawiające za tym wnioskiem przytoczymy później.
– 4. Uboczne skutki kary mogą być niepożądane: Kara często wywołuje niechęć w stosunku do karzących osób, rodziców lub nauczycieli oraz niechęć do czynności, która doprowadziła do kary. Ten wniosek stosuje się także do ukaranych dorosłych i tłumaczy częściowo reputację sierżantów.
Nadmierne stosowanie kar związane jest z wieloma niebezpieczeństwami. Rodzice lub nauczyciele, którzy często uciekają się do kar, mogą być wzburzeni emocjonalnie i przejawiać 'agresję, której ofiarą pada bezbronne dziecko. Dzieci często zachowują się w prowokacyjny sposób, który rozdrażnia dorosłych,, lecz niebezpieczeństwo, że kara będzie niesprawiedliwa, jest duże, a dzieci są bardzo uczulone na niesprawiedliwość.
Konflikt w sytuacji zagrożenia karą przedstawiono graficznie na ryc. 11-9. Osobnik O jest uwięziony między dwiema odstręczającymi sytuacjami, nieprzyjemnym zadaniem Z„ i nieprzyjemną karą K„. W konflikcie między dwiema odstręczającymi możliwościami uczą-
Leave a reply