Rodzaje cech reprezentujących różne aspekty osobowości

Na schemacie tym przedstawiono osobowość jako zintegrowana całość, na którą można patrzeć z różnych stron: z każdej strony widzimy odmienny rodzaj cech. (Źródło: Cłuilford, 1959a).

– 1. Cechy fizyczne i temperament. Właściwości fizyczne danego czło- ‘ wieka, takie jak wzrost, siła, wdzięk i wygląd zewnętrzny, stają się aspektami jego osobowości, a to ze względu na sposób, w jaki oddziałują na innych ludzi, a także dlatego, że oddziaływania te kształtują jego wyobrażenia o sobie samym, pochlebne lub niepochlebne. Charakterystyczne usposobienie danej osoby określa się jako temperament, uważa się, że jest on zależny od pewnych dziedzicznych fizjologicznych struktur, np. od ogólnej reaktywności autonomicznego układu nerwowego lub poziomu aktywności różnych gruczołów dokrcwnych. 'Tak więc, jeśli idzie o cechy fizyczne i temperament, podkreśla się tu znaczenie fizjologicznych wyznaczników osobowości.

– 2. Uzdolnienia intelektualne i inne. Osobowość obejmuje w istocie rzeczy całą dziedzinę różnic indywidualnych i należy pamiętać, że uzdolnienia intelektualne również są częścią osobowości, chociaż dla wygody rozróżniamy czasem „testy inteligencji” od „testów osobowości”. Inne uzdolnienia, takie jak umiejętności potrzebne do gry na jakimś instrumencie muzycznym, również stanowią element osobowości. Rozwinięte poczucie humoru wymaga szybkiego chwytania przenośni i aluzji: wykrywanie podobieństw i niezgodności zależy w wysokim stopniu od inteligencji Jest rzeczą oczywistą, żc „osobowość” i uzdolnienia są powiązane ze sobą na wiele sposobów,

– 3. Zainteresowania i wartości. Osobowość odzwierciedla się po części w tym, co ktoś lubi robić, w czym znajduje przyjemność, co wysoko sobie ceni.

– 4. Postawy społeczne. Człowiek musi przyjąć pewne postawy w sto sunku do różnych elementów współczesnej mu kultury (np. związków zawodowych czy innych ustrojów politycznych): postawy te ujawniają pewne aspekty jego osobowości, takie jak autorytarność, egalitaryzm czy dogrhatyzm. .

– 5. Dyspozycje motywacyjne. Zetknęliśmy się już z próbami oceniania jednostek na podstawie ich motywacji osiągnięć bądź motywów afi- liacyjnych (rozdział 5). Przy opisywaniu osobowości uwzględnia się także i inne dyspozycje motywacyjne. Zakłada się przy tym, że niektóre z tych motywów mogą być nieświadome.

– 6. Sposób wyrażania się i styl bycia. Bardzo często, gdy charakteryzujemy kogoś, mówimy coś o jego sposobie bycia: uprzejmy, gadatliwy, konsekwentny, niezdecydowany, towarzyski, krytyczny. Istnieje wiele takich „cech osobowości”, które wydają się dość niezależne od wyrażanych treści: będą one występować w domu i w biurze, na spotkaniach towarzyskich i na zebraniach zawodowych. Te cechy ekspresji i stylu przejawiają się zwykle w stosunkach z innymi ludźmi.

– 7. Skłonności patologiczne. Czasami łatwiej jest scharakteryzować chorobę niż zdrowie: jednym ze sposobów opisywania normalnej osobowości jest określenie jej cech jako odbiegających od innych w kierunku tej czy innej choroby psychicznej3. Na przykład, istnieje pewna forma zaburzenia psychicznego, cechująca się nadmiernym podnieceniem, tak zwana forma maniakalna: tak więc, osobę często ożywioną i podnieconą (w rzeczywistości nie grozi jej żadna choroba psychiczna) można określić jako przedstawicielkę typu hypo maniakalnego, tzn. „podmaniakalnego”, co sugeruje, że osoba ta przypomm, maniaka, choć objawy te nie są tak dalece posunięte. Podobnie, pewna choroba psychiczna cechująca się otępieniem emocjonalnym zwana jest schizofrenią, zaś osobę o słabych reakcjach emocjonalnych, zwróconą do wewnątrz (również bynajmniej nie chorą psychicznie) możemy zaliczyć do typu schizoidalnego. Ponieważ istnieje tendencja, by terminom tym nadawać zabarwienie wartościujące, nie należy chyba zachęcać do ich stosowania, jednak ich dogodność w pewnych przypadkach jest niewątpliwa.

Powyższe zestawienie opisowych terminów odnoszących się do osobowości może wyjaśnić trudności w znalezieniu zadowalających, krótkich opisów jednostkowych przypadków i potrzebę jakiejś teorii, która by wprowadziła porządek w sposób charakteryzowania osobowości. Zajmując się metodami mierzenia osobowości przed omówieniem teorii osobowości, zabieramy się poniekąd do sprawy od końca, jednakże istnieją ważne powody, dla których warto się najpierw przyjrzeć, jak psychologowie oceniają osobowość, zanim spróbujemy zrozumieć naturę ich

O chorobach psychicznych jest mowa w rozcjz. 19 (przyp. aut.}. teorii. W dziedzinie tak nieuchwytnej, jak osobowość, ma swoje zalety taki sposób przedstawienia materiału, w którym zaczniemy od konkretnych osiągnięć na polu oceny, a następnie rozpatrzymy, co dały wysiłki zmierzające do wprowadzenia pewnego ładu za pomocą teorii.

Leave a reply

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>