Najdokładniejszą metodą określenia stopnia, w jakim dana osoba wykazuje interesujące nas cechy, jest posłużenie się skalą ocen. Końce skali wyznacza para przeciwstawnych cech, takich jak np. wesołość i ponurość, zaś sama skala reprezentuje określony wymiar osobowości. Na linii oznacza się podziałkę i pozycję badanej osoby na uzyskanej w ten sposób skali.
Szacowanie cech osobowości w powyższy sposób wiąże się z ryzykiem popełnienia dwóch błędów: efektu halo i błędu hojności. Efekt halo polega na ocenianiu wszystkich cech badanej osoby leżących blisko szczytu (lub dołu) skali, gdy któraś z cech tej osoby wywarła na oceniającym wyjątkowo dobre (lub złe) wrażenie. Bardzo trudno jest zapomnieć o tym wrażeniu, gdy przystępuje się do badania następnej cechy. Natomiast efekt hojności jest błędem polegającym na korzystniejszym ocenianiu osób znajomych niż obcych. Czasem – aby skorygować domniemane błędy – oceniający popełnia kolejny błąd, oceniając badanego bliżej środka skali niż pierwotnie zamierzał.
Istnieją statystyczne metody pozwalające w znacznym stopniu usunąć skutki tego rodzaju błędnych ocen. Zwykłe uśrednienie ocen dokonanych przez kilka osób likwiduje błędy na tej zasadzie, że odchylenia popełnione przez kilku oceniających wzajemnie się znoszą.
Dokładność ocen cech osobowości ma duże znaczenie dla pracodawców, szefów i wszelkich doradców. To ich konkretne interesy zadecydowały w wielu wypadkach o doborze cech, pod kątem których opracowywano testy. Testy opracowane przez psychologów zawdzięczają z kolei swoje powstanie niezłomnej
– Czy skojarzenie dotyczy całości plamy czy tylko części?
– Na ile oryginalne są odpowiedzi?
– Jaką część skojarzeń stanowią ludzkie postacie?
– Czy postacie – jeśli się pojawiają – są w ruchu czy w spoczynku? – Czy kształty, które widzi testowana osoba, mogą być łatwo dostrzeżone przez obiektywnych, postronnych obserwatorów?
– Czy badana osoba reaguje na plamy kolorowe inaczej niż na czarno-białe?
Zależnie od wyników przeprowadzający test wyciąga wnioski. Na przykład postrzeganie plam jako całości oznacza inklinację do abstrakcyjnego myślenia, natomiast reakcja na szczegóły wskazuje na preferencję konkretu. Widzenie ludzkich sylwetek w ruchu wyraża skłonność do myślenia refleksyjnego. Odmienna reakcja na plamy czarne i kolorowe wskazuje na dużą rolę emocji. Widzenie nowych, ale obiektywnie dostrzegalnych kształtów sugeruje twórczą oryginalność.
Najlepszą metodą sprawdzenia skuteczności testów projekcyjnych jest porównanie rezultatów jednego z nich z wynikami innych testów. Okazuje się, że wyniki analiz przeprowadzanych przez doświadczonych psychologów posługujących się testem Rorschacha przemawiają na korzyść tej metody. Nie można jednak w badaniu osobowości na niej poprzestawać, ponieważ ujawnia ona głównie formalne cechy osobowości. W odniesieniu do usto- sunkowań osobistych, takich jak postawa, konieczne jest wykorzystanie innych rodzajów testów.
Leave a reply