Niektórzy ludzie są bardziej pomysłowi, wynalazczy i twórczy niż inni: należałoby się przekonać, czy tacy ludzie mają jakieś wspólne cechy. Chociaż oznacza to, że będziemy musieli uprzedzić nieco nasze rozważania nad oceną osobowości (rozdział 16), warto przytoczyć w tym miejscu niektóre główne sposoby podejścia do tego problemu.

Wiadomo z grubsza, w jaki sposób kształtuje się osobowość. Wspomnieliśmy już o doniosłym znaczeniu dziedziczności, dojrzewania, ćwiczenia w okresie niemowlęctwa, motywów społecznych nabytych w drodze uczenia się oraz schematów percepcyjnych. Obecnie będziemy się starali dokonać pewnego rodzaju podsumowania: w jaki sposób liczne czynniki działające w trakcie rozwoju i procesu uspołeczniania danej jednostki ukształtowały ją w określoną osobę, którą się zajmujemy, i jak one wpływają na nasz sposób widzenia tej osoby. Konkretna osoba, którą się właśnie interesujemy, jest produktem końcowym, wynikłym z realizacji – w trakcie dorastania – jej potencjalnych możliwości. Nasze zadanie polega na zrozumieniu, jak skutki doświadczeń i przeżyć ukształtowały strukturę, która stanowi o specyfice danej jednostki. Z naszego punktu widzenia jest to jej osobowość, z jej punktu widzenia jest to jej ,,j a”.