Aby ustalić trafność testu, trzeba mieć jakieś kryterium, w stosunku do którego można by oceniać jego prognozy. Test zdolności szkolnych posiada na przykład kryterium w postaci stopni szkolnych. Dla testów osobowości bardzo trudno jest zapewnić odpowiednie kryteria. W jednej z metod, wspomnianej wyżej, przyjmuje się, że wyniki osób ze skrajnie silnymi zaburzeniami wskazują, do czego powinny być zbliżone wyniki testu odbiegające od normy. Tak więc, osobę „normalną” uznaje się za źle przystosowaną, jeśli wyniki, które osiąga, przypominają wyniki pacjentów szpitali psychiatrycznych. Metoda ta nie jest jednak zbyt zadowalająca, ponieważ osobowość to indywidualna struktura cech, a nie suma odpowiedzi na pytania testu. Gdy odwrrócono tę metodę i poszukiwano „zdrowych” (według oceny tych, którzy znali je najlepiej) jednostek, okazało się, że te „zdrowe” jednostki uzyskują bardzo różne wyniki w inwentarzach osobowości (Barron, 1954). Tak więc, metoda dobierania pytań na podstawie korelacji z przyjętym kryterium, która daje dobre wyniki w testach inteligencji, nie jest równie zadowalająca w przypadku testów osobowości.
Fakt, na który zwrócił uwagę Cronbach (1960), że w testach osobowości chodzi raczej o charakterystyczne sposoby postępowania niż o najlepsze osiągnięcia, oznacza, że trudniej jest skonstruować testy osobowości o dużej trafności niż testy uzdolnień (w których chodzi o osiągnięcie maksymalnego wyniku). Ponieważ nie jest trudno sfałszować wynik inwentarza osobowości, zawsze istnieje prawdopodobieństwo, że osoby źle przystosowane uzyskują w takim teście wynik w granicach normy.
Jakkolwiek inwentarze osobowości dostarczyły użytecznych Informacji o rozkładach poszczególnych cech wśród ludzi i o wzajemnych korelacjach pomiędzy cechami, tym niemniej są one nadal narzędziami niedokładnymi, a ulepszenie ich jest jednym z palących zadań, które stoją przed psychologią.
Czynniki ufaoezne wpływające na odpowiedzi w inwentarzach osobowości
Interpretacja inwentarza osobowości nie zależy od prawdziwości odpowiedzi pod warunkiem, że jedni badani dają stale odmienne odpowiedzi niż inni badani. Jeśli wiec mężczyźni na pewne pytanie odpowiadają niezmiennie w jeden sposób, a kobiety w drugi, pytanie to można użyć w skali „męskości-ko- biecości” bez względu na jego treść. Byłoby oczywiście rzeczą ważną, aby odpowiedzi odzwierciedlały treść pytań, to znaczy, aby ci: którzy mówią „Często sie czerwienie”, istotnie czerwienili się częściej niż ci, którzy nie przyznają się do tego, aczkolwiek dla pewnych celów interpretacji nie ma to znaczenia, jak często się oni czerwienią. Analiza odpowiedzi na pytania inwentarzy osobowości wykazuje, że istnieją dwa bardzo często występujące rodzaje zniekształceń: jeden zależy od ogólnej (choć nie szczegółow-ej) treści pytania, drugi zaś jedynie od sposobu postawienia pytania.
Pierwszy z tych czynników, który Edwards (1957) nazwał zmienną aprobaty społecznej, jest to tendencja, aby odpowiadać na pytania w taki sposób. jakiego można by oczekiwać od ludzi dobrze przystosowanych i godnych pochwały albo też od Judzi, którzy chcą ukryć chorobę lub to, że odbiegają od normy. Dolny kraniec skali dbałości o aprobatę społeczną to oczywiście wyolbrzymienie swego lęku, symptomów i nonkonformizmu w stosunku do oczekiwań społecznych. Prosta metoda oszacowania dbałości o aprobatę społeczną, przejawiającej się w odpowiedziach na pytania inwentarza, polega na policzeniu, w ilu przypadkach badany odpowiada tak samo jak większość osób w całej populacji. Gdy Edwards skonstruował w ten sposób klucz do oceny tej tendencji ze skalą „dbałości o aprobatę społeczną”, składającą się z 39 pozycji, otrzymał istotne korelacje pomiędzy tą skalą ą wieloma skalami Wielowymiarowego Inwentarza Osobowości – na przykład +,61 ze skalą pozycji społecznej Gougha oraz -,34 ze skalą przejawianego lęku (manifest anxicty scala) Janet Taylor (Edwards, 1957, s. 33). Tak wiec, tendencja do stosowania się do oczekiwań społecznych jest z pewnością jednym z czynników odgrywających istotną rolę w inwentarzach osobowości: jest tym czynnikiem, który Edwards w Inwentarzu Upodobań Osobistych starał się wyeliminować za pomocą przymusowego wyboru między alternatywami uznanymi za jednakowo pożądane społecznie. Dbałość o aprobatę społeczną można badać także innymi sposobami, które prowadzą do wniosków nieco innych niż u Edwardsa. Rola owej dbałości, jako zmiennej wypaczającej wyniki jest niewątpliwa (Wiggins, 1959: Messick, 1960: Hanley, 1961).
Czynniki ufaoezne wpływające na odpowiedzi w inwentarzach osobowości cz. II
Drugą tendencją występującą w odpowiedziach na pytania inwentarzy osobowości jest skłonność do zgadzania się (Cronbach, 1942. Wiggins, 1932). Jest to skłonność do dawania potwierdzających odpowiedzi na pytania testu, gdy nie jest to związane z żadnym ryzykiem, a przeciwną skrajnością będzie skłonność do Ostrożności, nawet wówczas gdy pytanie jest niewinne. Badania wykazały, że za pomocą pytań testowych stosunkowo wolnych od treści o ustalonym znaczeniu można jednak wyodrębnić grupy odznaczające się określonymi cechami osobowości. W jednej z prac podano charakterystykę osób „mówiących zawsze tak” w porównaniu z „mówiącymi nie” (Couch i Keniston, 1960). W pewnym studium stwierdzono, stosując analizę czynnikową, że tendencja do zgadzania się może działać niezależnie od tendencji polegającej na dbaości o aprobatę społeczną (Messick i- Jackson, 1961). Należy zwrócić uwagę, że tendencję do zgadzania się można określić bez względu na treść pytań testowych. Chociaż więc odpowiedź na jakieś pytanie może nam mówić coś o badanym, nie musi opisywać go zgodnie z treścią pytania testowego (Berg, 1959).
Te postępy w dziedzinie poznania ubocznych czynników wpływających na odpowiedzi na pytania inwentarzy osobowości nie dyskredytują ich, lecz wskazują, że możliwe są bardziej subtelne sposoby konstruowania testów i interpretacji wyników.
Leave a reply