Czytelnik ma teraz lepsze rozeznanie w mechanizmach przystosowawczych i potrafi ocenić je zarówno na płaszczyźnie psychologicznej, jak i etycznej. Jednakże – nawet przy dobrym zrozumieniu motywów i przystosowań – nie zdoła odpowiedzieć płynnie na pytanie: „Co znaczy dobre przystosowanie?” Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że mechanizmy przystosowawcze człowieka są dobre, jeśli w pełni zaspokajają jego popędy. Jest to na pewno prawda w przypadku popędów cielesnych. Kiedy ktoś jest spragniony, głodny czy jest mu duszno, to nie ma odpowiednich substytutów dla picia, jedzenia i oddychania.
Przystosowania do bardziej subtelnych, psychologicznych motywów nie da się równie łatwo ocenić. Najpełniejszą realizacją motywu pozyskania aprobaty byłby z pewnością ten rodzaj podziwu i pochlebstwa, jaki był udziałem cesarzy rzymskich otoczonych konkubinami i dworzanami. Podobnie i motyw panowania byłby najpełniej zrealizowany przez sprawowanie takiej władzy absolutnej, jaką dysponowali owi cesarze. A jednak historia pokazała, że taka nadmierna gratyfikacja nudziła obdarzonych nią władców i powodowała w znacznej mierze degradację ich osobowości.
Należy tu również powiedzieć kilka słów przeciwko jednej z teorii dotyczących przystosowania – tzw. teorii przyjemności. Człowiek nie może grać w golfa, pławiąc się w kąpieli. Nie może też zarabiać na życie pływając w basenie. Nieograniczone zaspokajanie jednego popędu stoi zawsze w sprzeczności z realizacją innych celów.
Prawdę mówiąc, człowiek, który całkowicie poświęca się realizacji jednego motywu kosztem realizacji innych motywów, potrzebuje pomocy. Dobre przystosowanie polega na realizacji wszystkich motywów, które stanowią całościowy, spójny system.
Nie można też nie brać pod uwagę społecznego otoczenia jednostki. Człowiek musi przystosowywać się do społeczności składającej się z innych ludzi mających swoje osobowości, motywy i mechanizmy adaptacyjne. Kiedy realizacja własnych, wzajemnie ze sobą powiązanych motywów przebiega w sposób harmonijny i bez szkody dla żadnego z nich, a zarazem nie koliduje z prawami innych osób, wówczas mamy do czynienia z dobrym przystosowaniem. Mówiąc innymi słowy, dobre przystosowanie to takie przystosowanie, które pozwala na równoległą realizację motywów przetrwania, motywów społecznych i wyższych poprzez efektywne zachowania w realnym otoczeniu.
Leave a reply