Po lewej – zbiory form abstrakcyjnych. Po prawej – zbiory przedstawiające przedmioty konkretne. Zbiory różnią się pod względem barwy (czego nie pokazano) oraz Liczby przedmiotów. Dalsze omówienie w tekście. (Źródło: Heidbreder, Bensley, tvy. 1948). przestrzennych, ponieważ formy te są mniej „konkretne”. Liczby są jeszcze mniej „konkretne aniżeli kształty, tak że w eksperymencie takim, jak opisany powyżej, trudniej jest dojść do pojęcia „czwórko- wości ’ czy „szóstkowości” niż do pojęcia trójkatności. Wyższe rodzaje myślenia, których przykładem jest matematyka, wymagają bardziej abstrakcyjnych pojęć.
W późniejszych, lecz związanych z powyższymi eksperymentami badaniach, Hunt i Hovland (1960) wyróżnili pojęcia koniunkcyj- ne, dysjunkcyjne i stosunkowe. Pojęcie koniunkcyj- n e to pojęcie, w którym wszystkie przedmioty należące do danej klasy mają cechy wspólne. Przykład stanowią rubiny, które wszystkie są twarde, przezroczyste i czerwone. Pojęciem dysfunkcyjnym jest pojęcie, w którym dwa przedmioty należą do tej samej klasy, ponieważ posiadają jedną z dwóch całkiem odmiennych cech. Typowym przykładem jest tu pojęcie' uderzenia (strike) w amerykańskim baseballu, które oznacza albo (1) rzut, który gracz grający kijkiem stara się odbić, lecz mu się to nie udaje, albo (2) rzuconą piłkę, która przechodzi przez stanowisko gracza pomiędzy jego kolanami i ramionami, nawet jeśli nie stara się jej odbić. Przykłady pojęcia stosunkowego nie mają jednakowych stałych cech, lecz wykazują jednakowe stałe stosunki. Trójkąt równoramienny ma dwa boki równe, lecz mogą one mieć rozmaitą długość, a i kąt pomiędzy nimi może być różny. Eksperymenty nad takimi pojęciami wykazały, że badani skłonni są poszukiwać najpierw pojęć koniunkcyjnych i stosunkowych, dochodząc do pojęć dysjunkcyjnych znacznie później. Rozszerzono zatem badania wcześniejsze, aby wykazać, że wśród różnych typów bardziej abstrakcyjnych pojęć występują różne poziomy trudności.
Leave a reply