Do badania postaw ludzi w stosunku do określonych instytucji, przekonań czy osób stosujemy kwestionariusze. Są one być może nieco mniej miarodajne, ponieważ badana osoba ma zwykle tendencję do koloryzowania swoich odpowiedzi ze względu na chęć podtrzymania dobrej opinii o sobie u przeprowadzającego badanie. Czasem zdarza się, że badany ma na dany temat „dwojaką
Również ciekawym testem projekcyjnym jest test, w którym testowana osoba otrzymuje instrukcję, by narysować człowieka. Oglądając końcowy rezultat, psycholog nie ocenia zdolności artystycznych badanego. Interesuje go płeć, wiek, sylwetka, kompletność, zniekształcenia, pominięcia i szczegóły w narysowanej postaci. Wychodzi się tutaj z założenia, że narysowana sylwetka najczęściej oddaje wyobrażenia, jakie testowany człowiek ma o sobie. W nielicznych przypadkach, kiedy rysunek nie jest autoportretem, już samo stwierdzenie tego faktu wnosi bardzo istotną informację.
Jednym z najbardziej znanych testów projekcyjnych jest test Rorschacha, nazwany imieniem jego twórcy. Rorschach użył w swoim teście dziesięciu atramentowych plam, w których większość ludzi zwykle potrafi „zobaczyć” rozmaite kształty i postacie, mniej więcej na tej zasadzie, jak „dostrzegamy” różne sylwetki i twarze w chmurach.
Większość plam w teście Rorschacha jest jednolicie czarna, a pozostałe są różnobarwne. Rycina 31 ilustruje jedynie typ plam stosowanych w tym teście, nie jest to jednak plama z zestawu plam Rorschacha.
Po obejrzeniu zestawu plam testowana osoba zostaje poproszona o opisanie tego, co widzi. Może dostrzec kilka rzeczy w jednej plamie. W ocenie odpowiedzi uwzględniane są poniższe kryteria:
– Ilu odpowiedzi udziela testowana osoba?
– Jak prędko odpowiada?
Testy projekcyjne osobowości
Gdyby zależało nam tylko na dowiedzeniu się, jak testowana osoba wyobraża sobie reguły uczciwości, opracowanie odpowiedniego testu nie nastręczałoby żadnych trudności. My jednak chcemy wiedzieć, co najprawdopodobniej dana osoba zrobi w konkretnej sytuacji. Tak jak w opisanym powyżej eksperymencie musimy przede wszystkim zamaskować cel naszego badania. Nie możemy oczekiwać szczerej i niezafałszowanej reakcji od człowieka, który wie, że to właśnie jego uczciwość jest przedmiotem naszego zainteresowania. Jeśli zaś przedmiotem testu będzie wytrwałość, to badana osoba wiedząc o tym, może wystawić na ciężką próbę nawet cierpliwość prowadzącego badanie. Test wytrwałości może być zakamuflowany na przykład jako test słowny. Badaną osobę można poprosić o ułożenie maksymalnej liczby słów z liter podanego wyrazu pod pretekstem, że test dotyczy słownictwa. Można prosić testowaną osobę o stanie na palcach, każąc jej sądzić, że test dotyczy zmęczenia mięśni. Oczywiście każdy z testów włącza i inne cechy w zakres badania, natomiast cały zestaw takich testów bardzo dobrze sprawdzi właśnie wytrwałość.
Jeśli przedstawimy testowanej osobie zadanie wymagające użycia wyobraźni, będziemy mogli przeanalizować produkt jej fantazji pod kątem właściwego dla tej osoby sposobu myślenia i odczuwania. Człowiek wtedy jest najbardziej sobą, gdy czuje się wolny i niczym nie skrępowany w swoich czynnościach. Wówczas projektuje własną osobowość w wykonywane przez siebie twórcze zadanie.
Istnieje duża rozmaitość testów projekcyjnych. Jeden wymaga od badanego, by uzupełnił banalny początek bajki. Inny, tzw. test apercepcji tematycznej, ukazuje wiele ilustracji i każe opowiedzieć jakąś historię na podstawie każdej z nich. Szczegóły, na których testowana osoba się koncentruje, oraz nastawienia, które się w związku z nimi ujawniają, mogą wiele powiedzieć wytrawnemu psychologowi o osobowości badanego. rekrutują załogi łodzi podwodnych, są na ogół zainteresowani taką cechą jak łagodność. Pracodawcy zazwyczaj szukają u swych potencjalnych pracowników ogólnej inteligencji, wytrwałości i uczciwości. Testy opracowywane przez psychologów wojskowych i przemysłowych odzwierciedlają ich konkretne potrzeby. Oczywiście nie da się zaobserwować w człowieku jego uczciwości. Można ją jedynie wydedukować z testów i eksperymentów – podobnie jak wnioskujemy o inteligencji człowieka na podstawie testów I.I.
Leave a reply