Niezwykle wysoki procent muzyków w rodzinie Bacha zdaje się wskazywać na dziedziczność talentu muzycznego, chociaż działały tu również zachęcające wpływy otoczenia. Wszyscy, których nazwiska znajdują się w ramkach oznaczonych grubszymi liniąmi, byli zdolnymi muzykami i wszyscy oprócz dwóch zarabiali na utrzymanie jako muzycy, (źródło: Sandiford, 1938). niem w szkole, tylko ci, którzy są wystarczająco inteligentni, będą kontynuować naukę w szkole średniej i wyższej. To zjawisko pozostawania w szkole jednostek bardziej inteligentnych mogłoby być przyczyną istotnej korelacji między inteligencją a wykształceniem. Korelacja ta wystąpiłaby nawet Wtedy, gdyby stopień wykształcenia nie miał żadnego wpływu na wyniki testu inteligencji. Istnieje jednak możliwość, że większe doświadczenie nabyte w szkole wpływa na wzrost mierzonej inteligencji. Jest także również prawdopOdobnę, że pewne wpływy dcr- mowe i społeczne dłużej utrzymują dziecko w szkole i one mogą także oddziaływać na wyniki testów inteligencji, nawet jeśli wyniki te nie zależą od samego wykształcenia.

Myślenie jest to takie zachowanie, które opiera się na ideach, tj. procesach przedstawieniowych czyli symbolicznych. Gdy jemy jabłko lub gdy przechodzimy przez pokój, nie musimy myśleć (choć oczywiście możemy), lecz jeśli spróbujemy przedstawić sobie smak czegoś, czego w danej chwili nie jemy, lub przechadzkę, której obecnie nie odbywamy, wówczas musimy się posłużyć jakimś rodzajem symbolicznego przedstawienia. Takie symboliczne przedstawianie jest charakterystyczne dla myślenia. Przedmiotem myślenia mogą być rzeczy i zdarzenia nieobecne, zapamiętane lub wyobrażone (jak również rzeczy i zdarzenia aktualnie spostrzegane): ponieważ jest ono symboliczne, może obejmować szerszy zakres treści niż inne rodzaje czynności. Myślenie obejmuje także spostrzeżenia i czynności aktualne, lecz operuje ich znaczeniami w sposób wychodzący poza teraźniejszość, a zatem myślenie odzwierciedla i analizuje to, co jest dane w spostrzeżeniach.

Każdy człowiek reaguje w swój własny sposób na wpływy społeczne, działające na niego. Myśl tę efektownie wyraził Allport: „W tym samym ogniu, w którym masło mięknie, jajko twardnieje” (Allport, 1937, s. 102).

Jeden z testów projekcyjnych składa się z serii obrazków, na podstawie których badany układa opowiadania. Te twory wyobraźni osnute wokół każdego obrazka zwykle „wciągają” badanego, który o bohaterach swych opowiadań mówi rzeczy mogące stosować się do niego samego. Dość groźnie brzmiąca nazwa testu, „Test Apercepcji Tematycznej” (Thematic Apperception Test) (w skrócie TAT) (Morgan Murray, 1935: Stein, 1955) ma oznaczać, że test ten ujawnia podstawowe „tematy”, które powtarzają się w wytworach wyobraźni danej osoby. Apercepcja oznacza gotowość do spostrzegania w pewien sposób, zależny od uprzednich indywidualnych doświadczeń. Tak więc, nazwa testu implikuje, że badany interpretuje wieloznaczny bodziec stosownie do swej indywidualnej gotowości do spostrzegania w pewien określony śpcsób (zob. s. 315-316) oraz że tworzy on swe opowiadania w ramach pewnych wybranych tematów, które odzwierciedlają treść jego fantazji.

W uczeniu się za pomocą uczącej maszyny najbardziej istotnym czynnikiem jest oczywiście materiał przeznaczony do przyswojenia, ujęty w taką formę, aby go można było jak najłatwiej opanować. Tak zorganizowany materiał nosi nazwę programu, a korzyści płynące z takiego programu można uzyskać i bez maszyny. Program nie jest pomyślany jako środek, który pozwala na powtarzanię materiału lub sprawdzanie, czy jest opanowany, tak jak w pewnych starszych formach maszyn egzaminujących lub w niektórych typach pomocy szkolnych zawierających zadania i odpowiedzi na nie. Ma on na celu uczyć, to jest spełniać tę rolę, co 'podręczniki i nauczyciele przed egzaminem, a zatem program musi podawać informacje i musi umożliwiać uczniowi branie czynnego udziału w nauce przez dostarczanie odpowiedzi, które najpierw podsuwa się czy podpowiada, zanim zostaną przeuczone w trakcie dalszej nauki. Wobec tego osoba, która konstruuje program, musi pamiętać oorganizacjiwiadomości, i to zarówno 1 o g i c zn e j (co uczeń musi wiedzieć, zanim będzie mógł zrozumieć dalsze wywody) jak i psychologicznej (jak skierować uwagę na istotne elementy, jak wyprowadzić uogólnienia z poprzednich informacji itd.). Ponieważ taka konstrukcja nie jest rzeczą prostą, osoby układające programy wypróbowują je na uczniach, dla których są przeznaczone, korygując je stopniowo. Program jest dobry wówczas, gdy uczniowie Łmogą go opanować, popełniając bardzo małą liczbę błędów: jeśli materiał jest dobrze ułożony, uczenie się przebiega w sposób prawidłowy.

W przytoczonym studium było wiele innych zadań, na które dzieci z różnych klas społecznych odpowiadały niejednakowo, przy czym trudniej było wykazać wpływ odmiennych doświadczeń. Na przykład, dzieci z rodzin o wyższej pozycji społeczno-ekonomicznej również na następujące pytanie częściej dawały prawidłową odpowiedź niż dzieci z rodzin -o niższej pozycji:

Dla jeszcze większego uproszczenia naszego przykładu i w celu ułatwienia obliczeń arytmetycznych przypuśćmy, że po pięciu uczniów z obu tych klas stara się o przyjęcie na wyższą uczelnię i że wyniki egzaminu wstępnego tych uczniów odzwierciedlają {i wyolbrzymiają) różnice pomiędzy klasami, z których ci uczniowie przyszli. Wyniki egzaminu wstępnego są następujące:

Dla każdego zbioru przedmiotów lub form czy to abstrakcyjnych, czy konkretnych eksperymentator wyznaczył bezsensowną nazwę, taką jak lorb, dwm lub telj. Materiał ten eksponowano w taki sam sposób, jak w metodzie skojarzeń parami w eksperymentach nad zapamiętywaniem: badany miał podać nazwę zbioru w chwili, gdy ten zbiór się pojawiał. Jeśli badany zrozumiał, jakie pojęcie oznacza dana nazwa (np. pojął, że lorb oznacza wszelkie obuwie), to oczywiście było mu dużo łatwiej zareagować na ten zbiór niż wtedy, gdy pojęcie nie zostało jeszcze uchwycone. Zapamiętywanie doprowadzano do dwóch bezbłędnych powtórzeń, a następnie badanemu zadawano .pytania, dla przekonania-się, czy odkrył pojęcie, czy też po prostu nauczył się par na pamięć. Zwykle pojęcie zostawało uchwycone, lecz pierwsze poprawne połączenie nazwy z określoną kartą występowało na ogół o kilka prób wcześniej niż odkrycie samego pojęcia.

Zasady opracowane w ramach genetyki populacji mają doniosłe znaczenie dla genetyki człowieka, ponieważ dane dotyczące cech rodziców i dzieci można zbierać w tym samym czasie i uczony może je zgromadzić w ciągu swego życia, nie czekając na dane z historii rodzin zbierane przez kilka pokoleń. Metoda ta, jak dotąd, miała niewielkie zastosowanie do problemów, które interesują psychologów, lecz należy się spodziewać, że w końcu uda się znaleźć więcej sposobów spożytkowania tej metody w badaniach nad dziedzicznością cech psychicznych.

Do grupy badanej dobrano dzieci o ilorazie inteligencji powyżej 140, przy czym mniej więcej 10 lub 11 dzieci na 1000 uczniów szkół publicznych miało 1.1. tej wysokości. Mniej niż jedno dziecko na 1000 miało I.I. powyżej 160.

Rozwój metod analizy czynnikowej pozwalał mieć nadzieję, że przez wyodrębnienie podstawowych składników zdolności intelektualnych będziemy mogli o wiele dokładniej określić naturę inteligencji. Czy udało nam się rozłożyć inteligencję na zasadnicze elementy? Odpowiedź jest wyraźna: „nie”, ponieważ okazało się, że podstawowe zdolności także są skorelowane między sobą. Zrobiliśmy natomiast wielkie postępy w określaniu zdolności decydujących o wynikach testów i wiemy, w jaki sposób możemy uzyskać profil oparty na poszczególnych testach danego zestawu. Zdolności podstawowe nie są całkowicie niezależne, lecz pozwalają na podsumowanie wielu informacji w kilku punktach. Sześć lub siedem podstawowych zdolności pozwala wytłumaczyć 1770 korelacji między 60 testami długiego zestawuł. Skrócenie takiego zestawu, dzięki czemu można się łatwiej nim posługiwać, stanowi oczywistą korzyść, płynącą z uwzględnienia tych testów, które najlepiej reprezentują zdolności podstawowe wspólne dla całego zestawu.

Zmiany zachodzące w zależności od wieku w wynikach testu inteligencji. Dane dotyczące badanych od 60 roku życia zaczerpnięto z innej próbki. (Źródło: Wechsler, 1955). Różnice w tempie obniżania się z wiekiem wyników werbalnych i innych są zgodne z wcześniejszymi rezultatami, świadczącymi o tym, że nie wszystkie uzdolnienia w wieku dojrzałym zmniejszają się w tym samym tempie (Jones i Conrad 1933). Ogólnie biorąc, najmniejszy spadek wykazują zadania wymagające wiadomości, zaś największy – zadania, w których potrzebna jest pomysłowość i szybkość, a zatem stosowanie jakiegokolwiek wyniku jako wskaźnika inteligencji osoby dorosłej nosi piętno pewnej dowolności