Jako drugi przykład weźmy wyniki w testach czytania, osiągnięte przez dzieci pochodzenia hiszpańskiego zamieszkałe w Los Angeles, w porównaniu z wynikami, które osiągnęły w Los Angeles inne dzieci. Dzieci pochodzenia hiszpańskiego osiągały gorsze wyniki niż inne dzieci, jeśli weźmiemy pod uwagę średnie, lecz także i tutaj wyniki obu tych grup w znacznym stopniu zachodzą na siebie, przy czym niektóre wyniki dzieci pochodzenia hiszpańskiego były bardzo dobre, a niektóre bardzo słabe. Dlatego też nie możemy polegać na otrzymanych różnicach między średnimi wynikami, zanim nie zbadamy ich istotności. Dopiero wówczas będziemy mogli powiedzieć, czy średnie obu populacji różnią się o wielkość, która jest statystycznie istotna.

Słyszy się czasami opinię, że gdybyśmy znali postawy danej osoby, moglibyśmy przewidzieć, jak się ona zachowa w konkretnej sytuacji. Często tak rzeczywiście jest, choć z całą pewnością nie zawsze. Relacje między postawami a zachowaniami badał w Ameryce LA PIERE, a wyniki swoich badań opublikował w 1934 roku. Biały socjolog podróżował po Ameryce w towarzystwie eleganckiego chińskiego małżeństwa. Zatrzymywali się i jadali w licznych hotelach i restauracjach, i tylko raz odmówiono im obsługi. Później do wszystkich tych miejsc wysłano listy z zapytaniem, czy właściciele skłonni byliby przyjąć Chińczyków. Dziewięćdziesiąt procent odpowiedzi brzmiało „nie” — czyli nie chciano obsługiwać Chińczyków. Wyrażona w ten sposób postawa była sprzeczna z zachowaniem w stosunku do chińskiego małżeństwa, podróżującego z socjologiem.

Chociaż ta różnica między wynikami wyrażónymi w formie korelacji a rezultatami, przedstawionymi w formie średnich, jest na pierwszy rzut oka zagadkowa, to dzięki innemu przykładowi straci ona nieco na tajemniczości. Zastanówmy się nad wzrostem dzieci w zależności od wzrostu jch rodziców, W kilku ostatnich dziesięcioleciach dzięki lepszemu odżywianiu i opanowaniu wielu chorób znacznie się zwiększył przeciętny wzrost, toteż obecnie dzieci są na ogół wyżgłównie wyniki czterecn par, wjftnuw.ywuiyn „„„„..w .. – – kontrastowych środowiskach. Wynika więc z tego, że skrajne różnice środowiskowe mogą wpływać na wyniki testu inteligencji nawet u bliźniąt jednojajowych (Newman, Freeman i Holzinger, 1937: McNe- mar, 1938).

Trapiony obsesją neurotyk często próbuje przeciwdziałać swym przerażającym myślom przez specyficzne działanie. Działania takie nazywamy kompulsjami. Jeśli – na przykład – dana osoba ma obsesję zabicia ojca, może odczuwać przymus wypowiadania chroniącego go życzenia albo składania rąk w modlitewnym geście. W innym przypadku może czuć się zmuszona do ciągłego mycia rąk, jeśli obsesja podpowiada jej, że wszystko wokół skażone jest śmiercionośnymi zarazkami. Natrętne mycie rąk jest jedną z najpowszechniejszych kompulsji. Czasem przybiera ona tak intensywną postać, że dłonie są stale boleśnie podrażnione.

Jednym z najpowszechniejszych symptomów neurotycznych jest stan permanentnego strachu. W przeciwieństwie do normalnego strachu, który jest reakcją na zagrażający bodziec, strach neurotyczny jest odpowiedzią na przewidywane trudności w przyszłości. Aby rozróżnić oba te rodzaje strachu, strach neurotyczny przyjęto nazywać lękiem.