Nauka o Psychologii - Psycholog Gdynia, Białystok, Katowice

Chociaż ludzie różnią się jeszcze pod wieloma innymi względami, w rozdziale tym będziemy się zajmowali badaniem uzdolnień, tj. różnic indywidualnych z punktu widzenia wiedzy, ogólnych zdolności i nabytych umiejętności.

Przez wiele lat żaden inny wymiar osobowości nie przyciągał tyle uwagi, co wymiar określony tą parą pojęć. Na przykład Jung zdefiniował ekstrawertyka jako osobę zainteresowaną bardziej zewnętrznym światem przedmiotów i ludzi, introwertyk zaś to według niego ktoś, kogo pociąga bardziej świat własnych myśli i uczuć.

Jednostka o psychopatycznej osobowości nie ma skrupułów moralnych ani świadomości moralności. Człowiek taki robi i bierze to, na co ma ochotę i co mu dyktuje przelotny kaprys. Nie ma żadnego poczucia winy i potrafi kłamać bez zmrużenia oka.

Przy patologicznej intoksykacji jednostka reaguje gwałtownie nawet na niewielką ilość alkoholu, a po wytrzeźwieniu pojawia się amnezja dotycząca najbardziej ekstremalnych zachowań. Sinclair Lewis w książce Arrowsmith doskonale opisuje przypadek patologicznego upojenia – pijany student Duer, którego bohater powieści powstrzymuje od zabójstwa, następnego dnia nie pamięta już tego zajścia.

Nieraz określona sytuacja następuje nagle i nie ma czasu na żmudne reinterpretacje. W takich wypadkach szczypta poczucia humoru i realistycznego dystansu może być nieoceniona. Śmiech, nawet jeśli wydaje się niestosowny, pomaga zmniejszyć napięcie emocjonalne. Poczucie realizmu chroni zwykle ludzi przed traktowaniem siebie zbyt poważnie. Relaksujący efekt poczucia humoru polega po części na tym, że pozwala na działanie, a każda inna czynność pomaga w takich chwilach pozbyć się emocjonalnego napięcia. Tak więc dobrą receptą na natychmiastową redukcję napięcia jest jakiekolwiek zajęcie. Popularne rady, by wówczas „przebiec wokół domu” albo pójść narąbać drzewa, były psychologicznie uzasadnione.

Dorośli, którzy są rzeczywiście dojrzali, rozwiązują własne problemy z takim samym obiektywizmem, z jakim odnoszą się do problemów, które ich osobiście nie dotyczą. Rozważają sytuację obiektywnie i analizują wszystkie jej czynniki. Następnie ustalają ich hierarchię ważności i analizują wzajemne relacje. Aby uzyskać potwierdzenie realizmu własnego osądu, konsultują wnioski z oso- bą postronną. Potem rozważają możliwe warianty postępowania. Biorą pod uwagę wszystkie dające się przewidzieć konsekwencje zarówno najbliższe, jak i dalsze. Na koniec decydują, który z ułożonych planów należy wybrać i – ewentualnie – którym z wariantów go zastąpić, gdyby zmieniły się okoliczności, które zadecydowały o pierwszym wyborze. Działają zgodnie z podjętą decyzją, energicznie i z całym zaangażowaniem. Jeśli pomimo włożonych wysiłków ponoszą porażkę, nie czynią sobie wyrzutów, ponieważ mogą z całą uczciwością powiedzieć, że działali najlepiej, jak potrafili.

S.D. (standard deviation), albo też małą literę grecką sigma (a)3, jest również oparte na odchyleniu od-średniej, jednak nie poprzestaje się na prostym obliczeniu średniej z odchyleń, jak w przypadku odchylenia średniego, ale każde odchylenie podnosi się najpierw do kwadratu, a następnie oblicza się średnią z tych kwadratów. Odchylenie standardowe jest pierwiastkiem kwadratowym z otrzymanego wyniku zgodnie z wzorem:

Gdyby można było uzgodnić znormalizowany zbiór cech wspólnych (na przykład zbiór cech od A do H), charakteryzujących człowieka w sposób wystarczający, wówczas indywidualny profil cech, podobny do pokazanego tutaj, byłby dla danej osoby równie charakterystyczny jak odciski jej palców pod warunkiem, że cechy te byłyby stałe i że można by je zadowalająco określić. za pomocą profilu cech, czyli psych ogramu (ryc 17-2). Problem polega na otrzymaniu krótkiej listy złożonej z takich cech, które by nie były dobrane w sposób dowolny Jedną z nasuwających się metod jest analiza czynnikowa (s. 601). Zebranie bardzo wielu ocen czy wskaźników dotyczących tych samych ludzi powinno pozwolić nam na stwierdzenie, które cechy są ze sobą związane, tak abyśmy mogli stosować jedną nazwTę do danej wiązki (cluster) cech. Chociaż wielu badaczy stosowało to podejście, możemy wybrać dla

Ludzie, mający doświadczenie w dziedzinie oceniania innych osób, często mogą brać pod uwagę różne ukryte wskaźniki oraz informacje o specyficznych indywidualnych doświadczeniach, których nie uwzględniają testy normalizowane na grupach ludzi. Ich oceny, które można nazwać klinicznymi, są alternatywą wskaźników prognostycznych, otrzymanych za” pomocą metod, które można dla kontrastu nazwać statystycznymi. Jak wygląda sprawa względnej trafności przewidywań klinicznych i statystycznych?

Względną nowością w tej dziedzinie jest tak zwana maszyna ucząca (Galanter, 1959: Lumsdaine i Glaser, 1960). Chociaż urządzenia te są jeszcze w dużej mierze w stadium opracowywania, warto poświęcić im uwagę, ponieważ stanowią one ilustrację zasad organizacji uczenia się.

Chociaż znane są w psychologii pewne ogólne zasady, które można stosować do wszystkich ludzi, różnice indywidualne między nimi (a także między innymi organizmami) są sprawą wielce interesującą – nie tylko ze względu na chęć zrozumienia tego, co w jednostkach jedyne i niepowtarzalne, lecz także dlatego, że nowoczesne, złożone społeczeństwo wymaga, by jego członkowie spełniali wyspecjalizowane role. W związku z tym wyłania się problem znalezienia jednostek Ttajbardztej odpowiadających wielu wymaganiom zróżnicowanego społeczeństwa. Wprowadzenie metod statystycznych do psychologii było u: znacznej mierze wynikiem dążenia do tego, by móc mierzyć cechy indywidualne i znajdować wzajemne zależności między nimi. Spośród różnych aspektów osobowości zajmiemy się przede wszystkim zdolnościami podstawowymi, takimi jak inteligencja, rozpatrzymy wpływ dziedziczności i środowiska na te zdolności oraz będziemy starali się poznać daną osobowość jako końcowy produkt wszystkich oddziaływań wewnętrznych i zewnętrznych na daną jednostkę.

Zgodnie ze współczesną psychologią marzenia senne zawierają aspekty trzech mechanizmów kompensacyjnych: symbolizacji, gratyfikacji i fantazji. Freudowska szkoła psychologii zawsze kładła duży nacisk na ukryte znaczenia, przejawiające się symbolicznie w treści snów. Początkowo freudyści byli przekonani, że owe symbole są niezmienne – to znaczy, że określonemu przedmiotowi czy sytuacji przypisanych jest kilka lub jeden stały symbol, który zawsze je w snach reprezentuje. Dla zilustrowania tych wczesnych teorii przytaczamy cytat z pracy Louisa Berga The Humań Personality: