Chociaż dziedziczność, ogólnie biorąc, jest przyczyną podobieństw między rodzicami a potomstwem, genetyka uczy nas, aby badać to, có kryje się pod tymi powierzchownymi podobieństwami. W istocie, pewne przypadki braku podobieństwa między rodzicami a potomstwem dostarczają nam ważnych wskazówek co do mechanizmu dziedziczności Na przykład fakt, że trzy czwarte potomstwa jednej pary czarnych świnek morskich jest barwy czarnej, a jedna czwarta – barwy białej, ilustruje jedną z podstawowych zasad dziedziczności' inną zasadę ilustruje fakt, że rodzice, którzy widzą barwy normalnie, mogą mieć połowę synów częściowo ślepych na barwy. Aby zrozumieć te przykłady, musimy dokonać rozróżnienia pomiędzy fenotypem – rzeczywistym osobnikiem, takim jakiego możemy opisać (np czarna świnka morska lub matka, która widzi barwy normalnie). a genotypem – osobnikiem jako nosicielem cech genetycznych które on sam może przejawiać lub ich nie przejawiać (np. matka która może przekazywać swym synom częściową ślepotę na barwy)

Metody statystyczne zdobywają coraz większe znaczenie we wszystkich gałęziach nauki, lecz szczególnie ważne są w psychologii, a to ze względu na złożoność i zmienność zjawisk, którymi się ona .’Zajmuje.

Symbol reprezentuje coś innego. Niektóre symbole są konkretnymi przedmiotami, np. znaki drogowe: słowa są szczególnie doniosłym rodzajem symboli i dlatego mowa jest ważnym czynnikiem w procesie myślenia. Symbol przenosi znaczenie, lecz dokładny charakter zależności między symbolem a reprezentowanym przez niego przedmiotem (tj. jego znaczenie) stanowi kwestię, co do której psychologowie nie są zgodni,

Są ludzie wyraźnie' nerwicowi, którzy jednocześnie mogą odznaczać się możliwościami twórczymi, wśród wielu innych mogą występować tylko pewne nerwicowe cechy. Twórców charakteryzują niekiedy pew- ne cechy niedojrzałości czy dziecięcości, takie jak: (1) zależność od innych połączona z odmową przyjęcia- (czy wypełniania) zwykłych obowiązków społecznych wieku dojrzałego: (2) przeciwstawianie się autorytetowi i konwencji: (3) poczucie wszechmocy czy też to, co nazywano poczuciem powołania (Gough, 1957: McGurdy, 1957): (4) naiwność, czyli bezkrytyczna łatwowierność w pewnej sferze intelektualnej bez względu na to, jak są krytyczni w innych dziedzinach. Nie należy się dziwić, że cechy te łączą się z elastycznością, brakiem konformizmu oraz pełnym wyobraźni syntetycznym ujęciem, co stwierdzono w badaniach ilościowych. Najbardziej zaskakująca jest cecha ostatnia, a mianowicie naiwność. Jones (1957) zgromadził w tym zakresie wiele materiału. Przytacza więc fakty z biografii Kopernika, Darwina, Goethego i Newtona. Każdy z tych wielkich myślicieli na pewnym polu zdradzał zadziwiającą łatwowierność: Kopernik w swej fascynacji poglądem Arystotelesa, że doskonałość Boskiego Twórcy wymaga ruchu kolistego, Darwin w osobliwej koncepcji „pangenezy”, którą zresztą zignorowano, Newton w pewnych fantastycznych wnioskach dotyczących symbolizmu Księgi Daniela i Apokalipsy. Co się tyczy Goethego, Jones cytuje Tomasza Manna, który mówi o nim jako o „połączeniu w jednej ludzkiej istocie największych talentów intelektualnych z najbardziej zdumiewającą naiwnością”. Według interpretacji Jonesa fakty te oznaczają, że człowieka genialnego cechuje charakterystyczna podatność na nowe idee, a to, że niektóre z nich przyjmuje bezkrytycznie, może być pewną ceną za twórcze idee, które wytrzymały wszelką krytykę.

Dziecko upośledzone pod względem umysłowym napotyka liczne trudności i przeszkody, iecz może przezwyciężyć wiele z nich i żyć pożytecznie, odczuwając zadowolenie z życia. Jedną z najtrudniejszych do pokonania przeszkód jest piętno upośledzenia. Terminy, którymi posługuje się społeczeństwo w celu określenia upośledzenia, wcześniej czy później przyjmują zabarwienie negatywne. Takie określenia, jak „półgłówek” czy „głuptak”, znane starszemu pokoleniu, zastąpiono terminem „upośledzony umysłowo”, brzmiącym kiedyś mniej obra- żliwie, jednakże i on nabrał z czasem nieprzyjemnego wydźwięku. Klasyfikacja opóźnionych w rozwoju umysłowym na grupę wyższą (debilek pośrednią (imbecyle) i niższą (idioci) także stała się bezużyteczna, odkąd nazwy te stały się określeniami obraźliwymi.

Testy opracowane pierwotnie przez Alfrc-da Bineta poddano w Ameryce kilkakrotnym przeróbkom. Autorem pierwszej był w 1911 r. Goddard. Przez wiele lat najlepiej znaną i najszerzej stosowaną wersją była przeróbka dokonana przez Termana w 1916 r., znana powszechnie jako Stanfordzka skala Bineta. Terman i M. A. Merrill poddali ten test rewizji w 1937 r., a następnie w 1960 roku.

Wiele osób o niskiej inteligencji dość dobrze radzi sobie w społeczeństwie. Przeprowadzono kilka długotrwałych badań nad dziećmi, których ilorazy inteligencji w wieku szkolnym kwalifikowały je do grupy opóźnionych umysłowo. Wszyscy badacze stwierdzili, że znaczna część tych dzieci, gdy dorosły, utrzymywała się z pracy zawodowej, żyjąc w społeczeństwie.

Każdemu z tych fizycznych składników przyporządkowano odpowiedni temperament. Osobę z przewagą składnika endomorficznego zalicza się, jeśli chodzi o jej usposobienie, do kategorii ludzi, którzy lubią dobrze zjeść, poszukują przyjemności cielesnych i towarzystwa innych ludzi. Osoba z przewagą składnika mezomorficznego jest energiczna, lubi ćwiczenia fizyczne, jest bezpośrednia w obejściu. Osoba ektomorficzna jest wrażliwa, skłonna do zmartwień, boi się ludzi, odczuwa potrzebę samotności. Może (choć nie musi) ze swoim wrażliwym układem nerwowym wyzywać się w pracy artystycznej lub naukowej.

W kilku już miejscach spotykaliśmy się ze współczynnikiem korelacji.' Korelacja oznacza współzmienność pary wielkości. Gdy jedna z tych wielkości wzrasta, druga wzrasta również, lub (w przypadku korelacji ujemnej) gdy jedna wzrasta, to druga maleje.

Ten problem „figury na tle” jest trudny dla dzieci z uszkodzeniem mózgu, chociaż nie sprawia trudności dzieciom opóźnionym umysłowo. (Źródło Werner i Straus 19511. grupie społeczno-ekonomicznej niezależnie od tego, czy w rodzinie tej zdarzały się wypadki opóźnienia umysłowego, czy też nie

Skrajną formę obwodowej teorii myślenia reprezentował John B Watson, którego zwykle uważa się za twórcę behawioryżmu. Głównym punktem jego teorii była teza, źe podstawą myślenia są ruchy, głównie te ruchy, które wykonujemy mówiąc po cichu „w myśli”. Myślenie polega więc jedynie na .utajonych nawykach językowych, jeśli do języka zaliczyć nie tylko mowę. lecz także inne ruchy, które mogą wchodzić w grę przy gestykulacji, w trakcie pisania lub w czasie innych czynności mających jakiś związek z posługiwaniem się językiem. Nawyki te są utajone i nie można ich zaobserwować bez pomocy instrumentów. Małe dzieci np., które niedawno nauczyły się mówić, często mówią głośno do siebie, gdy rozwiązują swoje problemy. W miarę dorastania, uczą się mówić do siebie z zamkniętymi ustami – milcząco, i kiedy to nastąpi, można według Watso- na powiedzieć, źe nauczyły się myśleć. Możemy wypróbować na sobie pewne stare doświadczenie będące demonstracją tej teorii. Spróbujemy pomyśleć słowo „bąbel”, mając usta otwarte, a przekonamy się, że odczuwa się przy tym pewien ucisk w krtani.

Ogólnie znane prawa genetyki odnoszą się do poszczególnych cech zdeterminowanych przez pojedyncze pary genów, lecz w rzeczywistości większość cech, których wyznaczniki nawet znamy, nie pozostaje w prostej do nich relacji. Wiadomo, że pospolity u muszek owocowych czerwony kolor oczu zależy od działania co najmniej „50 genów. Cechy, których poszczególne wartości dadzą się uporządkować według pewnego wymiaru, jak wysokość ciała u człowieka, są na ogół zdeterminowane przez więcej niż jeden gen. Gdyby była to tylko jedna para genów, osoby „dominujące” posiadałyby pewną jednakową wysokość, a osoby „recesywne” inną, lecz również jednąkową u wszystkich, podobnie jak to się dzieje w przypadku osób odczuwających smak fenylo- tiokarbamidu oraz nie odczuwających go, kiedy mamy do czynienia z dwiema odrębnymi grupami. Inteligencja, podobnie jak wysokość ciała, może przyjmować różne wielkości na skali, rozciągającej się od upośledzenia umysłowego do wybitnych zdolności, bez wyraźnej granicy, która pozwoliłaby podzielić ludzi na dwie grupy – inteligentnych i głupich. Dlatego też możemy się spodziewać, że w tej mierze, w jakiej inteligencja (lub każda inna złożona cecha) może być wrodzona, będzie ona zależała od większej liczby genów.