Jest faktem, że pojęcie wieku umysłowego jest niezbyt użyteczne powyżej 13 roku życia. Poniżej tego wieku nietrudno jest znaleźć testy, które starsza grupa potrafi rozwiązać, a dzieci o rok młodsze –

Niewiele jest osób, które są w pełni zadowolone z siebie. Większość ludzi jest przekonana, że brak im pewnych właściwości, które gwarantują „społeczny sukces”. Wśród tych właściwości szczególnie wymienia się jedną, popularnie nazywaną „osobowością”, często myloną z urokiem osobistym lub z czymś, co powoduje, że mówimy o jego właścicielu: „Oto ktoś z osobowością”.

Kiedy źródła neurotycznego lęku zostaną ujawnione, zazwyczaj okazuje się, że są to życzenia, potrzeby i wspomnienia, które spotkały się kiedyś z silną dezaprobatą rodziców lub dezaprobatą społeczną. Potrzeba akceptacji zmusiła jednostkę do wyparcia tych pragnień, których ujawnienie spowodowałoby utratę tej akceptacji. To, które motywy zostają wyparte, zależy od konkretnych doświadczeń jednostki. Prawie każdy popęd lub motyw może zostać skojarzony z dezaprobatą.

Jest to bardzo znamienna grupa nerwic ze względu na to, że objawiają się poprzez ciało. Freud, opisując stan, w którym konflikt psychologiczny przetworzony zostaje na symptom somatyczny, nazwał go konwersją histeryczną. Termin „histeria” sięga jeszcze czasów starożytnej greckiej medycyny. Pochodzi od greckiej nazwy macicy. Odzwierciedla dawny pogląd, że histeria dotyczy wyłącznie kobiet i wiąże się z zaburzeniem funkcjonowania macicy. W mowie potocznej słowo to oznacza stan skrajnego pobudzenia emocjonalnego: „Ta kobieta jest histeryczką”. W psychiatrii termin ów dotyczy osób, które lęk przetwarzają w symptomy będące mniej lub bardziej niezależne od reszty osobowości histeryka.

Dość powszechnym mechanizmem złagodzenia lęku wywołanego własnymi pragnieniami jest postępowanie zgodne z bardzo sztywnymi regułami zachowania. Zahamowana osobowość wyszukiwać będzie maksymalnie zrytualizowane sposoby postępowania w życiu i nalegać na wybór rutynowych metod działania w pracy.

W rozdziałach poświęconych rozwojowi dzieci prześledziliśmy, w jaki sposób dziecko w miarę wzrastania nabywa różnych nawyków, które pomagają mu później w przystosowaniu do środowiska. Jego czynności zwykle strukturyzowały się od prostych do bardziej skomplikowanych, i od czynności przypadkowych do czynności dobieranych selektywnie. W podobny sposób rozwija się potrzeba coraz większej selektywności i złożoności w sferze reakcji emocjonalnych.

Celem psychoterapii jest uwolnienie neurotyka od symptomów, rozwinięcie jego zdolności do przeżywania szczęścia, efektywności, spontaniczności, pomoc w społecznej adaptacji. Można to osiągnąć wszelkimi metodami, które podniosą jego samoocenę i poprawią poczucie bezpieczeństwa, uwolnią stłumione impulsy, ułatwią wgląd w siebie i samoakceptację, pomogą w kreowaniu pozytywnych celów.

Mechanizm zahamowania reakcji nazywa się niekiedy wyparciem. Działa on tak, jakby poddana mu osoba powtarzała sobie: „Jeśli nie będę wiedzieć o moich groźnych impulsach, nie będę ich mieć. Zapomnę o nich, a wówczas przestaną istnieć”. Stłumienie jest bardzo powszechnym mechanizmem, a nawet – do pewnego stopnia – użytecznym społecznie. W przypadku dużego niedostosowania ludzie potrafią całkowicie stłumić w sobie nawet tak silny popęd, jak popęd płciowy. Jednakże tak potężna siła nie pozwoli się bezkarnie „pogrzebać żywcem”. Musi się w końcu ujawnić w postaci symptomów, które omówimy w dwóch następnych rozdziałach.

Wiemy, że przedział .rozciągający się między dwoma odchyleniami standardowymi poniżej średniej a dwoma odchyleniami powyżej średniej obejmuje około 95% przypadków (ryc. 13-6: tabl. 13-6, kolumna 3). Stąd też, pamiętając o tych wartościach, możemy określić granice ufności tworzące przedział, wewnątrz którego będzie się mieścić średnia. Na przykład, jeśli przyjmiemy, że dla praworęcznych średnia siła ściskania wynosi 50,0, a błąd standardowy 1,0, które to wartości ustalono na podstawie jednej próbki, to możemy powiedzieć, że jest 95 szans na 100, że średnia z populacji dla praworęcznych mężczyzn wypadnie między 48, tj. (50 – 2 X 1), a 52, tj. (50 + 2X1), (Poprzednio posłużyliśmy się tą formą wyrażania prawdopodobieństwa przy omawianiu średniego wyniku klasy II, s, 561). W inny sposób możemy to ująć następująco: gdybyśmy powtórzyli ten eksperyment wiele razy, za każdym razem otrzymalibyśmy inną średnią i inne przedziały .ufności, lecz 95% tych przedziałów będzie zawierać średnią z populacjiZa pomocą tablicy 13-6 możemy ustalić również inne granice ufności.

Osoba uzależniona to ktoś, kto nadmiernie pije w sposób stały, co szkodzi jego zdrowiu, relacjom społecznym, a także wydajności w pracy i sprawowaniu jakiejkolwiek odpowiedzialności. Jak w każdej innej chorobie, zanim można będzie udzielić pacjentowi pomocy, konieczne jest rozpoznanie symptomów. Poniżej podajemy etapy postępującego uzależnienia alkoholowego.

Kiedy bezpośredni atak na przeszkodę nie powiódł się, dziecko często zwraca swoją agresję przeciwko jakiejś niewinnej osobie lub rzeczy, próbując rozładować napięcie narosłe wskutek zagrożenia po doznanym niepowodzeniu. Ustroje totalitarne często wynajdywały swoje „kozły ofiarne”, próbując odwrócić uwagę ludzi od rzeczywistych prześladowców. Wystarczy wspomnieć politykę wobec Żydów w nazistowskich Niemczech. Mechanizm przeniesienia agresji sprawia, że wszystko może symbolizować znienawidzoną przeszkodę. Wiele zbrodni popełniono wskutek nienawiści rozbudzonej przeciw ludziom lub instytucjom mającym symbolicznie wyrażać źródło frustracji.

Niektórzy ludzie świadomi licznych negatywnych skutków emocji twierdzą, że emocje należy wyeliminować. Kiedy uświadamia się im, że wymagałoby to zniszczenia sporej części mózgu, sugerują czasami posunięcie zastępcze. Wystarczy, mówią, wyeliminować świadomość emocji. Osiągnięcie tego efektu nie zaszkodzi mózgowi, twierdzą, wystarczy bowiem tylko przeciąć nerwy, które przewodzą uczucia.