Ludzie, mający doświadczenie w dziedzinie oceniania innych osób, często mogą brać pod uwagę różne ukryte wskaźniki oraz informacje o specyficznych indywidualnych doświadczeniach, których nie uwzględniają testy normalizowane na grupach ludzi. Ich oceny, które można nazwać klinicznymi, są alternatywą wskaźników prognostycznych, otrzymanych za” pomocą metod, które można dla kontrastu nazwać statystycznymi. Jak wygląda sprawa względnej trafności przewidywań klinicznych i statystycznych?

Względną nowością w tej dziedzinie jest tak zwana maszyna ucząca (Galanter, 1959: Lumsdaine i Glaser, 1960). Chociaż urządzenia te są jeszcze w dużej mierze w stadium opracowywania, warto poświęcić im uwagę, ponieważ stanowią one ilustrację zasad organizacji uczenia się.

Chociaż znane są w psychologii pewne ogólne zasady, które można stosować do wszystkich ludzi, różnice indywidualne między nimi (a także między innymi organizmami) są sprawą wielce interesującą – nie tylko ze względu na chęć zrozumienia tego, co w jednostkach jedyne i niepowtarzalne, lecz także dlatego, że nowoczesne, złożone społeczeństwo wymaga, by jego członkowie spełniali wyspecjalizowane role. W związku z tym wyłania się problem znalezienia jednostek Ttajbardztej odpowiadających wielu wymaganiom zróżnicowanego społeczeństwa. Wprowadzenie metod statystycznych do psychologii było u: znacznej mierze wynikiem dążenia do tego, by móc mierzyć cechy indywidualne i znajdować wzajemne zależności między nimi. Spośród różnych aspektów osobowości zajmiemy się przede wszystkim zdolnościami podstawowymi, takimi jak inteligencja, rozpatrzymy wpływ dziedziczności i środowiska na te zdolności oraz będziemy starali się poznać daną osobowość jako końcowy produkt wszystkich oddziaływań wewnętrznych i zewnętrznych na daną jednostkę.

Zgodnie ze współczesną psychologią marzenia senne zawierają aspekty trzech mechanizmów kompensacyjnych: symbolizacji, gratyfikacji i fantazji. Freudowska szkoła psychologii zawsze kładła duży nacisk na ukryte znaczenia, przejawiające się symbolicznie w treści snów. Początkowo freudyści byli przekonani, że owe symbole są niezmienne – to znaczy, że określonemu przedmiotowi czy sytuacji przypisanych jest kilka lub jeden stały symbol, który zawsze je w snach reprezentuje. Dla zilustrowania tych wczesnych teorii przytaczamy cytat z pracy Louisa Berga The Humań Personality:

Wystarczająco uzasadnione wydaje się stwierdzenie, że „strażnicy” w opisanym wyżej eksperymencie wykazali szczególny rodzaj uprzedzenia wobec osób grających rolę więźniów. Uprzedzenia, podobnie jak wiele innych terminów w psychologii społecznej, trudno jest jednoznacznie zdefiniować. Generalnie uznaje się je za skrajną, zazwyczaj negatywną postawę przeniesioną na konkretną klasę lub grupę ludzi. To, czy osoba mająca określone uprzedzenie zachowa się zgodnie ze swoją postawą, zależy od wielu czynników sytuacyjnych.

Zahamowana osobowość to osobowość, która została nauczona – często niewłaściwie – że niektóre motywy są złe, brzydkie lub wręcz odrażające. Dlatego osoba taka będzie czuć się zalękniona, odczuwając normalne pragnienia, i winna z powodu przeżywania wielu życiowych satysfakcji.

Inną cechą stanowiącą o różnicy pomiędzy zachowaniem psychotycznym a neurotycznym i normalnym jest przesadna i nieadekwatna emocjonalność psychotyczna. Psychotyk jest albo zbyt szczęśliwy, albo zbyt smutny, zbyt optymistyczny lub zbyt pesymistyczny, zbyt poirytowany lub zbyt spokojny.