Większość z nas przyjmuje, że rzeczywistość, jaką poznajemy, istnieje niezależnie od tego, w jaki sposób o niej mówimy. Sądzimy na przykład, że każdą myśl wyrażoną w jakimś języku można przetłumaczyć na inny język. To twierdzenie wydaje się tak oczywiste, że zakwestionowanie go jest czymś raczej zaskakującym, jednakże pewien badacz języków indiańskich, Whorf (1950, 1956) stwierdził, że taki bezpośredni przekład jest często niemożliwy. W jednym z badanych przez niego języków nie ma żadnego wyraźnego rozróżnienia między rzeczownikami a czasownikami, inny zaciera różnice między przeszłością, teraźniejszością a przyszłością, a trzeci stosuje tę samą nazwę dla barwy szarej i brązowej. Różnice te doprowadziły Whorfa do dwóch konkluzji:

Tak więc, gdyby te grupę podzielić na pięć „grup”, po jednej osobie każda, i porównać rezultaty, to grupa mogłaby osiągnąć nie lepsze rezultaty niż najleppłata jednakże często figle, tak że fakty, nawet pozornie zupełnie oczywiste, trzeba przyjmować z ostrożnością. Aby móc wyciągnąć całkowicie pewne wnioski, dobrze jest mieć zazwyczaj jak najwięcej materiału dowodowego.

Człowiek myślący obiektywnie uwzględnia fakty i nie pozwala zaślepić się własnym pragnieniom. Tylko w ten sposób będzie mógł wywrzeć koherentny wpływ na otoczenie i zapewnić sobie harmonijną realizację wszystkich motywów. Biorąc pod uwagę motywy i uczucia innych ludzi łatwiej zdoła znaleźć kompromisowe rozwiązania, które zapewnią mu niezbędną współpracę w ważnych sprawach i zrozumienie ze strony otoczenia.

Opierając się na doświadczeniu zebranym w długoletniej pracy z osobami nieprzystosowanymi, ABRAHAM F. MASLOW podjął próbę uszeregowania rodzajów motywów na podstawie tego, jakie wyrażają one potrzeby. Pierwsze miejsce przypadło potrzebom ciała, za nimi znalazły się potrzeby bezpieczeństwa, a po nich dopiero potrzeby seksualne. Dopiero wówczas, gdy zaspokojone zostaną potrzeby fizjologiczne oraz potrzeba bezpieczeństwa, człowiek może realizować wyższe cele, wśród których Maslow wymienia potrzebę miłości, potrzebę szacunku dla siebie samego, pozytywnej oceny społecznej i w końcu potrzeby realizacji siebie.

Grupie 127 studentów kolegium rozdano arkusze zawierające listę 16 przedmiotów (były to zwierzęta, wliczając w to i człowieka) oraz arkusze, na których zapisywali swoje odpowiedzi. Problem polegał na określeniu, który przedmiot spośród tych 16 został przez eksperymentatora wybrany jako „właściwy”. Grupa uczestniczyła w grze, obserwując jednego wyćwiczonego badanego, który zadawał pytania eksperymentatorowi. Odpowiadał on „tak” lub „nie”, pomagając badanym ograniczyć liczbę przedmiotów, spośród których dokonywali wyboru. Na początku każdy student odgadywał „na ślepo”, o który przedmiot chodzi, i zapisywał swoją hipotezę. Następnie po każdym pytaniu i odpowiedzi zapisywał ten przedmiot, który wydawał mu się najbardziej prawdopodobny. Zadawano następujące pytania, przy czym odpowiedź na każde z nich eliminowała logicznie połowę pozostałych jeszcze możliwości: „Czy przedmiotem jest zwierzę?”, „Czy jest nim człowiek?”, „Czy jest ich więcej niż jeden?”, „Czy ten przedmiot jest fikcyjny?”.

W terapii główny nacisk położono na bardziej realistyczną ocenę jego dzieciństwa. Musiał pogodzić się z tym, że nie jest już małym synkiem swej matki: matka wszakże nie porzuciła go, a żadna magia nie mogła mu jej przywrócić. Ojciec przyjął posadę komiwojażera w okresie, gdy trudno było o pracę, nie opuścił więc rozmyślnie swego syna ani też nie był tak nieodpowiedzialny, jak go sobie ten wyobrażał. Dopiero wówczas, gdy Orchard zrozumiał lepiej to wszystko i spojrzał pod innym kątem na swoje stosunki z matką, ojcem i dziadkiem, jego aktualne problemy ukazały mu się w jaśniejszym świetle. Po dwóch miesiącach pobytu w szpitalu stan jego poprawił się na tyle, że powrócił do domu i do pracy, i zdaje się, że osiągnął bardziej zadowalający poziom integracji2.

Problem przestępstwa od wieków fascynował zarówno opinię publiczną jak i specjalistów. Cechy kryminogenne, podobnie jak cechy pożądane, przypisywano dziedziczeniu, środowisku oraz interakcji tych dwóch czynników. Teoretycy upatrujący przyczyn przestępczości nieletnich i dorosłych w czynnikach środowiskowych nie stanowią grupy o jednolitych poglądach. Kwestią sporną pozostaje pytanie, czy ważniejszy jest wpływ rodziny czy innej grupy społecznej.

Aspołeczne zachowanie. Rozpoczyna się faza picia w samotności albo razem z innymi alkoholikami, bez względu na ich społeczny rodowód. Alkoholik podejrzewa, że wszyscy patrzą na niego lub obmawiają go. Jest bardzo krytycznie nastawiony do innych. Może zachowywać się agresywnie.

Ogólne podsumowanie obecnego stanu wiedzy o różnicach indywidualnych dają następujące książki: Anastasi i Foley Differential psychology (3 rd, Ed., 1953): Tyler The psychology of human differences (2 nd Ed., 1956) oraz Thorndike i Hagen Measurement and evaluation in psychology and education (1961). Ogólne zasady konstruowania testów, omówienie problemów rzetelności i trafności oraz właściwego zastosowania testów można znaleźć w książce Cronbacha Essentials of psychological testing (2nd Ed., 1960). Ostatnią rewizją stanfordzkiej wersji Bineta jest Termana i Merill (1960): Stanford-Binet intelligence scale: manual for the third revision, zaś Skali Inteligencji dla Dorosłych Wechslera – The measurement and appraisal of adult intelligence Wechslera (4th Ed., 1958).

Oczywiste jest, że nie rodzimy się z gotowymi postawami, ale stopniowo, w ciągu całego życia, rozwijamy je w sobie. W pierwszych latach dzieciństwa kształtuje się wiele postaw poprzez związki z rodzicami i członkami najbliższej rodziny. Kiedy dziecko przejawia postawy, które są akceptowane przez rodziców, wzmacniają je oni przez aprobatę i pochwały. A zatem następuje uczenie się postaw. W miarę jak dziecko rośnie, szczególnie gdy rozpoczyna szkołę, inne grupy społeczne zaczynają wpływać na jego postawy. Często przejawiamy konformizm, ponieważ chcemy być akceptowani przez daną grupę i — aby to uzyskać — przyjmujemy postawy członków tej grupy.

Różnorodne nawyki, kształtujące się u ludzi w toku prób podejmowanych w celu zrealizowania motywów, nazywamy mechanizmami przystosowania. Wśród nich wyróżniamy zarówno mechanizm naukowego, realistycznego podejścia do problemu, jak i bardziej prymitywny mechanizm zachowania pełnego wrogości i agresji w obliczu przeszkody. Mechanizmy te nie są nienormalne ani też nie muszą być symptomem odchylenia od normy. Są zupełnie normalne w sensie statystycznym, a to znaczy, że każda osoba ucieka się sporadycznie do jednej lub drugiej metody.

Następna grupa nerwic zwana „dysocjacjami” reprezentuje inną próbę uniknięcia lęku związanego z zakazanymi impulsami. Zaburzeniu ulega tu jedność osoby. Wiele różnych procesów zachodzi równolegle albo są w świadomości izolowane od siebie.